Vudondrisi hi tindrimi tibidri tikweni dra musambiki: xivaningelo xa vudondrisi

Abstract

Hi kujuletela kukhanela ntrena hi wukosi dra tindrimi ni minkhuva ya Musambiki, hihambile xivaningelo lexi xa vudondrisi, na hinavela xiva tralwa dra ntirhu wa lisima ni kuva ava xipfunu xa lisima ka vadondrisi, lava siku ni siku vahambaka mintirhu ya vudondrisi ka Makungu ya Kudondrisa hi Tindrimi Tibidri, matirhisiwaka tikweni kusukela 2004, lani mawupfisiwaka svanga politka dra tindrimi tinga ni mabindru ya lisima ka miganga leyi kutirhisiwaka tindrimi leti. Xilesvo, ankongometo wukulu wa ntirhu lowu i kunyikela xivoningelo xa wutivi ni wupaluxi xitakatirhisiwa asvilawini sva tidondro, hi kukhanelisana xikarhi ka vadondrisi kun’we ni vadondri, hambi ni kutirhisiwa ka mintirhu ya vudondrisi ni wuwupfisi dra vadondrisi vakumekaka ka Makungu ya Kudondrisa hi Tindrimi Tibidri. Axivaningelo lexi xivumbiwa hi ntlhanu wa sviyenge ni xin’we, handle ka rhito drosungula ni longoloko wa mabuku maleletiwaka. Axiyenge xosungula, xivitaniwaka “Vudondrisi hi tindrimi tibidri svanga ndlela ya kuhelisa kuhambanahambana”, i xirhambu akuva mapimisela ya wuhleli mayelana ni mabindru ya vudondrisi hi tindrimi tibidri, svanga ntirhu wa madondrisela wubekiwaka kuva kukuceteliwa lisima dra kutirhisa Tindrimi ta Musambiki ka mimbangu leyi kutolevelaka kutirhisiwaka ntrena Xiputukezi, hi ndlela ya kunabzalisa matrhamela ya vuhanyi ni ya vumhunu. Axiyenge xa vubidri, xinga ni xinhloko “Kutala ni kuhambanahambana ka tindrimi atikonkulu Afrika”, xikongoma kukhanela hi tindrimi ta tikonkulu Afrika, dritiviwaka svaku hidrone dringa ni kuhambanahambana kunyingi ka tindrimi, kutlula matikonkulu mambeni ya misava. Xikombisa nakone, mimbangu ya vukhaneli, tixaka ta tindrimi, tindrimi ta kuhlanganisa, vutongi dra tindrimi ni matrhamela ya lisima ya vumbeko wa tindrimi ta Bantu, leti tikumekaka Afrika wa le dzongeni ka Sahara. Ka Xiyenge xa wurharhu, “Tindrimi ni vudondrisi tikweni dra Musambiki”, kukombisiwa tidrimi tikhaneliwaka Musambiki, mayelana ni madadu ya xitrhungu ni tindrimi, kutlhela kukhaneliwa hi masungulu mayelanaka ni politka dra tindrimi tikweni, hi ntrhimantrhima ka kukomba mihandru svitratrio ni minkhalu ya vudondrisi hi tindrimi tibidri. Axiyenge lexi, funtri xikhanela hi wuhluvuki dra Makungu ya Kudringetela Vudondrisi hi Tindrimi Tibidri (PEBIMO) ni hi mintirhu ya kudondrisa vavasati akuhlaya ni kutrala hi kutirhisa tindrimi ta Musambiki.Axiyenge xa vumune, “Lidrimi, xitrhungu ni vudondrisi: Xirhonga”, xikhanela hi Xirhonga, matrhamela ya xone, ntrengo wa vakhaneli, matrhamela ya xone ndreni ka mintirhu ya vudondri Musambiki, ni mihandru ya kunghenisiwa ka xone ka Makungu ya Kudondrisa hi Tindrimi Tibidri aMusambiki. Xiyenge xa wuntlhanu xikombisa khume (10) wa mintirhu yingatahambiwaka ndreni ka svilawu sva tidondro, hi tindlela tohambanahambana ta matirhisanela ya vadondrisi ni vadondri. Amintirhu leyi yibekisiwile svanga yingacinciwa yitlhela yidapitariwa mayelana ni svikhatalu sva vadondrisi ni vadondri. Amintirhu yokarhi ka yoli yipimisiwile kuva yitlavukanyisiwa ndreni ka svilawu sva tidondro, kuve yimbeni yingahambiwa handle ka svilawu sva tidondro, ndreni ka maproxjetu ya kuteka nkama woleha. Hi wugamu, kupatriwa xikombamarhitwana lexivumbiwaka hi sviyenge svirharhu svasvitrongo. Kusungula, hikhanela hi tinongoti (makonseyitu) titirhisiwiki ka xivaningelo lexi, na svijuleka tihlamuxeliwa. Kupatriwa ni svikombamarhitwana svibidri: xin’we xa Ntivovumhunu na ximbenyani xa Vutlharhi ni Matematka. Svikombamarhitwana lesvi svipatra marhito lawa matraliwiki hi Xiputukezi ni hi Xirhonga.